PICTURA

PICTURA

seu PINGENDI Ars. alias Graphice, ex Graeco, definitur Socrati, ἐικασία τῶ ὁρωμένων, Imitatio seu repraesentatio eorum, quae videntur; quam definitionem cum Plastice communem habet. Horat. l. 2. Ep. 2. v. 8.

——— Argilla quidvis imitaberis uda.

Ducit in tabula penicillô lineas et colores addit, ut homines, bestias, plantas, aedisicia ac alias res exprimat: quantique habita sit a Graecis, inde liquet, quod ingenui solum pueri Diagraphicen in buxo discerent, adeoque graphis, quâ in pingendo opus, servis esset interdicta, contrariô apud Romanos obtinente, ut in voce Pictor ostendimus. Habet initia sua a Natura, insitum namque nobis imitari: et quia magnam ex imitatione capimus voluptatem, hinc Arti incrementa, Philostr. de Vita Apollonii, l. 2. c. 10. Item alter, in praef. bipartiti Iconum operis. Simili proin cum Poesi origine gaudet, cum qua alias quoque ingens ei affinitas, unde Picturam esse tacentem Poesin: Poesin autem loquentem Picturam, a Simonide dictum, apud Plut. l. de aud. Poetis. Iliacis temporibus nondum fuisse hanc Artem, Plin. l. 35. c. 4. At Homerus Il. σ. v. 483. et seqq. narrat, ut Vulcanus in Achillis clypeo artificiose caelârit caelum, sidera et terras: Hesiodus quoque de caelatura Herculei clypei multa habet: et quid aliud Caelatura, quam Pictura quaedam, voce eâ paulo laxius acceptâ, utcumque caelo, non penicillô, fiat. Quod si obiciatur, haec non sine errore Poetarum dici, vetustiori de aevo, tamquam de suo loquentium, refellunt tamen hanc sententiam, quae de Daedalo narrat Apollodorus, Biblioth. l. 3. ubi fuisse eum ait, πρῶτον ἀγαλμάτων ἑυρετὴν, primum repertorem imaginum ac simulacrorum: Vixit vero is iam ante Argonauticam expeditionem.

Imo antiquiores eo statas, utpote Telchinis inventoribus, facit Diod. Siculus, Biblioth. l. 5. Sed quid de eo dicemus, quod, ut Flavius Iosephus, Antiqq. l. 3. c. 4. et 9. imo Moses ipse Exodi c. 36. v. 1. narrat, Deus Beseleelem et Ooliabum designavit Tabernaculi Architectos, in quo opus Sculpturâ ac Caelaturâ: velut in Cherubim effigiandis, atque aliis? Quid quod ipse Tara Abrahae Patriarchae parens, dicitur fuisse Ἀγαλματοποὶος, i. e. Statuarius? Seruches quoque, filius Ragau, sive Rehu, Abrahami provavus, primus Statuas collocâsse viris fortibus putatur, qua de re vide Voss. de Idolol. Gent. l. 3. c. 46. ex Cedreno, Chronico Eusebii et Euseb. Panarii l. 1. Ita vero Artes hae affines sunt, ut vulgatus Interpres 1. Regum c. 6. v. 32. dicat: Sculpsit in eis picturam: ubi Hebraea sonant, Caelavit in eis, eaelaturas Cherubim: nec verisimile est sculpturâ Picturam multô fuisse posteriorem, vel Caelaturâ. Aegyptii apud Plin. l. 35. c. 3. sex milibus annorum apud ipsos inventam, priusquam in Graeciam transiret, affirmant, vanâ praedicatione, ut palam est: Graeci alii Sicyone, alii apud Corinthios repertam, omnes umbrâ hominis lineis circumductâ. Postea et intus lineas sparsêre, sine ullo etiamnum. colore, ut de Ardice Corinthio et Telephane Sicyonio supra diximus. Hinc deventum, ad Picturam μονοχρώματον, sive quae singulis fiat coloribus, primusque eas colorare testâ, ut ferunt, tritâ invenit Cleophantus Corinthius. Tandem se Ars ipsa distinxit, verba sunt Plinii, l. 35. c. 3. et invenit lumen atque umbras, differentiâ colorum alternâ vice sese excitante. Deinde adiectus est splendor: alius hic quam lumen: quem, quia inter boc et umbram esset, appellaverunt tonon: commissuras vero colorum et transitus, harmogem. De eiusdem Artis natura progressuque Philostratus, l. 2. de vita Apollon. c. 10. Καὶ γὰρ ἓν χρῶμα, inquit, ἤρκησε τοῖς γε ἀρχαιοτέροις τῶ Γραφέων: καὶ προιοῦσα, τεττάρων: εἶτα πλειόνων ἥψατο, Quippe et unus color veteribus illis Pictoribus sussecit, et procedente Arte, quatuor erant satis: inde paulatim plures, pluresque adhibiti. Hodie decem colores palmarios habent, quos recenset Caesar Bullingerus, de Pictura, l. 2. et Scalptura, l. 3. Addit idem Philostratus, et absque ullo colore Picturam esse, ut si cretâ solum duxeris lineamenta Indi sive Aethiopis, quem non aliter concipias, quam nigrum; si simas videas nares, genas eminentes, capillorum cincinnos et quandam stuporis imaginem oculis circumfusam: quae Pictura quantô simplicior, tantô sine dubio antiquior fuit. Sed sero admodum haec Ars a Graecis ipsis in Liberalium est Artium numerum recepta; factumque id primo auctoritate Pamphili Macedonis, qui Apellis Praeceptor fuit, ut docet Plin. l. 35. c. 10. A quo tempore, non Sicyone solum, sed et in tota Graecia, pueri ingenui diagraphicen h. e. Picturam in buxo ut dictum doceri coeperunt, perpetuô interdictô, ne servitia illam addiserent. Unde patet, quod utcumque Pictura demum Philippi Magni temporibus maiori in honore coeperit esse, tamen antea quoque in pretio fuisse dicatur: quod ex Thaletis verbis cognoscere est, apud Stobaum; ubi ille Ionicae sectae conditor conqueritur, pueros primum tradi Paedotribis, harmonico, et Pictori: adultiorem vero aetatem Arithmetico et Geometrae, etc. Utilitatem Artis plurima loquuntur, ut enim voluptatis solum causa inventam esse sint qui dicant, nimis abiecte de illa omnino sentiunt. Quod enim Poesis calamô, hoc penicillô Pictura exprimit. Itaque versus Homeri, quibus effinxit Iovem, ut Phidiae ad sculpendum, sic Euphranori ad pingendum, praebuêre Archetypon. Ut hac parte etiam verum sit illud Horatii in Arte, v. 361:

Ut Pictura, Poesis erit. ———

Imo est, in quo magnam Poeseos partem superet Pictura: ut eo, quod oculis corporis, non animi solum, aliquid repraesentet. Quae enim magis animum irritent, v. 181. ib.

Quam quae sunt oculis subiecta fidelibus et quae

Ipse sibi tradet spectatur.

Nec hoc saltem, sed etiam paria Historiae facit; res quoque gestas ad posteros transmittendo. Unde Sallustius, c. 4. bell. Iugurtin. Saepe, inquit, qudivi Q. Maximum Publ. Scipionem, praeterea civitatis nostrae praeclaros viros solitos ita dicere, cum Maiorum imagines intuerentur, vehementissime sibi animum ad Virtutem accendi. Ad haec cum Pictura constet luce et umbrâ; ac Artis opus umbram luci immittere, aut lucem umbrâ obscurare, satis liquet, Picturae etiam mediocri cognitione iudicium acui in luminibus, coloribus et umbris dignoscendis, quae res multum confert et in Naturae scientia et in Vita civili. At abusus cavendus, qualis est, si illa pingantur, unde corrumpuntur mores, Quare Chaerea apud Terentium, Eunucho, Actu 3. Sc. 5. v. 36.

——— Dum apparatur, Virgo in conclavi sedet,

Suspectans tabulam quandam pictam: ibi inerat pictura haet, Iovem

Quô ipactô Danaae misisse aiunt quondam in gremium imbrem aureum,

Egoque quoque id spectare coepi: et quia consimilem luserat

Iam olim ille ludum etc.

Quem ad locum sic Donatus, Philosophice, inquit, nunc Terentius demonstravit, quam cladem moribus hominum et civitatibus adferant pigmenta Poetarum, cum scelerum exempla adferunt peccaturis Vide quoque Propertium, l. 2. Eleg. 6. Achillem Tacitum, de Clitophontis et Leucippes amoribus, l. 1. Iure proin Thebis lege prohibitum fuit, ne quid obsceni pingeretur, vel fingeretur, multâ adversus eam peccantibus irrogatâ Aelian. Var. Histor. l. 4. c. 4. Nempe in picturis comparatum, ut in Mimis, quos eampse ob causam arcuisse Massilienses, testis est Val. Max l. 2. c. 6. ex 7. Ut vero Ars haec utilitatis habet plurimum, ita difficultatis non minus, multarum quippe disciplinarum auxiliô egens. A Geometria enim lineam ac symmetriam accipit; imo Pamphilus Macedo sine Arithmetica ac Geometria, quibus ille primus Pictorum excultus fuit, negavit hanc Artem perfici posse. Ab Optica capit lumen ac umbram, quorum haec facit recessum et distantiam: illud ut quid emineat sive ut ipropius abesse videatur, praestat: quae abunde elucent ex Amulii Minerva, Plin. l. 35. c. 10. Apellis Hercule averso, l. 36. c. 5. ex Bupalo et Anthermo in Chio, de quibus Lucian. in Dea Syria, etc. Vide quoque Tzetzen, Chil. 11. histor. 381. ac praecipue l. 8. c. 191. ubi haec illustrat Phidiae et Alcamenis exemplô. Praeterea Naturae scientia in Pictore requiritur, quam ob causam in Protogenis rudimentis Iaudat Arbiter, quod sic cum Naturae veritate certarent, ut non sine quo dam horrore tractarentur: Idcirco et Anatome plurimum ei confcrt: cuius gnarus humani corporis proportionem in singulis membris exactius servabit, cumque non eadem in omnibus sit proportio, facilius pulchriorem discernet, nec en im in uno omnia sunt praestantissima. Ideo Zeuxis Helenam Crotoniatis picturus ex ingenti multitudine Virginum de publico consilio unum in locum conductarum, quinque delegisse, ut ex singulis, quod speciosissimum foret, excerperet, legitur apud Cicer. de Invent. l. 2. Nec sufficit formam nôsse hominis, sed et nôsse convenit illam mutorum animantium, plantarum, omnium denique quae Orbiscontinet. Naturae proin ignoratione peccavit Nicon, vel iuxta alios Apelles Ephesius, cui icum cetera equum scientissime pinxisset, unum hoc iure obiectum quod utrique palpebrae apposuisset cilia, cum inferior iis careat, Aelian. de Anim. l. 4. c. 50. A Physiognomia insuper et Morum Scientia Pictura sumit mores et affectus: imo et in Veteribus historiis recte pingendis multum accurata Antiquitatis conducit notitia. E quibus simul elucet, quanta Artis huius tum nobilitas ac dignitas sit, de qua sic Cardanus, de Subtil. l. 17. Est. Pictura Mechanicarum omnium Artium subtilissima, eadem vero et nobilissima. Nam quidquid Plastice, aut Sculptura conatur, mirabilius Pictura fingit, addit umbras et colores et Opticen sibi iungit, novis etiam additis quibusdam inventionibus. Nam Pictorem omnia necesse est scire, quoniam omnia imitatur. Est Philosophus, Picter, Architectus et dissectionis Artifex, etc. Partes Picturae quatuor, sicut Oratoriae Facultatis commode constitui possunt, Inventio videlicet sive argumentum et materies: Οἰκονομία sive Dispositio, ac simul Συμμετρία, quae et Ἀναλογία et Ἁρμονία appellatur: Color, h. e. tum lumen et umbra, tum splendor ac opacitas: ac denique Motus sive gestus, qui quasi vitam quandam inspirat. Affinia ei sunt, Sculptura quae facit imagines in ligno prominentes: Statuaria, quae idem praestat in lapide ac metallo: Caelatura, quae in ligno, lapide metallove, imagines facit cavas: Chymice seu Fusoria, quae imaginem e metallo aliave materia fundit: et Plastice, quae ex argilla, gypso vel simili materie, imagines facit: Quibus omnibus nobilior Pictura est, teste Cardanô loc. cit. Et quidem, quod Statuariam inprimis attinet, licet statuae eô picturis praestent, quod durant magis pluraque in secula propagent hominis decus: longe tamen artificiô vincuntur; uti et splendore ac pulchritudine. Ut de lumine, umbra, discrimine rari ac densi, aliisque nil dicam, de quibus vide disserentem Balthasarem Castilionaeum, Com. l. 2. de Curiali seu Auluo. Michael tamen Angelus Bonarata Sculpturam Picturâ difficiliorem judicavit, eo quod in statua sint diversi magis aspectus pleni anaglyphi, quam sententiam quoque probat Caesar Bullingerus, de Pictura et Staturia l. 2. c. 7. Judicium suum suspendente Lud. Demontiosiô, Comm. de Sculptura et Pictura Antiqq. Quibus incrementis olim Pictura adoleverit; vide supra in voce Pictor: Saltem hic addo, apud Graecos, praecipuum Picturae tempus fuisse, ab Olymp. 93. quâ Athenae a Lysandro captae sunt; ejusque ipsius ἀκμὴν, Apellis ac aequalium aetate; Nec enim eorum, qui postea sequuti, Artem quisquam provexit: imo fuêre, qui deteriora sequuti, Picturam ad humiliora revocarent, inque istiusmodi etiam laudem invenirent, qualem Pyreicum fuisse, memorat Plin. l. 35. c. 10. qui tonstrinus sutrinasque pinxit et asellos et obsonia ac similia, Rhuparographos propterea dictus: Item Calliclem et Calacem; Antiphilum quoque, utrôque valentem genere, qui (verba Plinii sunt) iocoso nomine Gryllum ridiculi habitûs pinxit. Unde hoc genus picturae Grylli dicti. Absolutam iam in Italia Picturam fuisse idem docet, circa tempora Tarquinii Prisci, l. 35. c. 3. ac a servis ac peregrinis exercitam. A Pacuvii enim aetate, usque ad suam, negat quemquam pinxisse honestiorem civem, ut supra visum. Post multorum saeculorum decursum, in Italia primum, Avorum aevô, Pictura iterum caput extulit: Praecipuam vero superiori saeculô palmam meruêre sex isti, Raphael Urbinas, Mich. Angelus Bonarata, Antonius, Corregiensis Titianus, Seb. Venetus, Iulius Romanus et Anton. Sartorius, de quibus dictum. At quamvis hi Pictoribus, qui, Atavorum aevô florentes, multum ab antiquis recesserant, longuis artem provexerint, nondum tamen ad priscum decus perduxêre: cuius rei causas erudite ex ponit Lamb. Lombardus Leodicensis, in vita Reginaldi Poli. De iis qui in hac Arte celebres, egimus retro. Eorum qui eam scriptis suis illustrârunt, catalogum hîc atteximus: Plura qui volet, adeat Gerh. Ioh. Vossium, de 4. Artibus Popular. toto c. 5. et de Philosophia, c. 16. §. 1 et 2. ex veterib. Plinium, l. 35. c. 12. priorib. vide quoque hîc voce Megalographia, it. Parergon, Pingere de Mnsivo, Pingere vestes, Rhopographi etc. AUCTORES, QUI DE PICTURA SEU GRAPHICE SCRIPSERUNT, EX VOSSIO. Albertus Leo Baptista, Italus, A. C. 1540. libros 3. de Pictura reliquit. Anaximenes scripsit, de Picturis antiquis, teste Fulgentiô, Mythol. fab. de Actaeone. Periit. Antigoni, de Pictura, meminit Plin. l. 35. c. 10. περὶ πινάκων seu de tabulis. Laertius, in Chrysippo; quae interierunt. Apelles, de Arte sua ad Perseum scripsit, Plin. l. 35. c. 10. qui liber periit.

Aristodemus, Plin. aequalis, Historiam Pictorum, et Picturae amantium civitatum ac Regum perduxit ad suam aetatem, vide Philostratum, praef. Icon. In deperditis. Artemon, περὶ ζωγράφων scripsit, apud Harpocrationem in Πολύγνωνος. Periit. Atticus, de Imaginibus volumen edidisse legitur, apud Plin. l. 35. c. 11. Callistratus. Callixenus, in lucem dedit, Ζωγράφων τε καὶ Ἀνδριαντοποιῶν ἀναγραφὴν, Pictorum et Statuariorum descriptionem, unde librum suum 10. excerpsit Sopater, teste Photiô. Democritus, de Pictura scripsit, Laertius. Dem ontionsius Ludovicus, edidit libros 2. de Veterum Sculptura Caelatura, gemmarum Scalptura ac Pictura. Durerus Albertus, de Συμμετρίᾳ scripsit saeculô praeteritô. Duris περὶ ζωγραφίας, i. e. de Pictura, citatur a Diog. Laertio, in vita Thaletis. Euphranor. Felibien, scripsit des Entretiens sur les vies et sur les ovurages des plus excellens Peintres, in 4. Parisiis. Gauricus Pomponius de Scalptura. Hegesander, de Statuis ac Imaginibus seu Picturis scripsisse dicitur Athenaeo, l. 5. Hypsicratis, περὶ πινάκων, de tabulis, apud Laertium in Chrysippo mentio. Interiit. Iamblichus, περὶ ἀγαλμάτων de Imaginibus, librum elucubravit, Philopono refutatum: teste Photiô. Iuba, Mauritaniae Rex scripsit περὶ Γραφικῆς, teste Harpocratione et Photiô: Ex eiusdem libris περὶ ζωγράφων, i. e. Pictoribus octavi, meminit Idem Harpocration in voce Παῤῥάσιος. Iunius Franciscus, 3. libros de Pictura reliquit, multiiugae lectionis ac bonae frugis. Lombardus Lamb. Leodicensis in vita Reginaldi Poli, de plerisque prioris aevi celebrioribus Pictoribus, Raph. Urbinate, Bonarata, Titiano etc. iudicium tulit. Melanthius Pictor, περὶ Ζωγραφικῆς, i. e. de Pictura memoratur Laertio, in vita Polemonis. Pamphilius Pictor, περὶ Γραφικῆς καὶ Ζωγράφων ενδόξων, de Pictura et Pictoribus, laudatur Suidae. Pasiteles, quinque volum, Nobilium operum in toto Orbe, scripsit, teste Pliniô, l. 36. c. 5. cum Praxitele eum confundit Caesar Bullingerus, de Pictura l. 2. Philostratus de Iconibus. Polemon, testante Athenaeô, l. 13. scripsit, περὶ ζωγράφων πρὸς Ἀντίγονον, de Pictoribus ad Antigonum. Idem libros περὶ πινάκων, i. e. de tabulis, reliquisse legitur, apud Laertium, in Chrysippo et Athenaeum, l. 11. ac 13. Porphyrius, περὶ ἀγαλμάτων, i. e. de Simulacris, egit: vide Stobaeum, in Eclogis Phys. c. 25. Sed is non tam de Arte, quam de cultu, scripsit. Protogenes Pictor, condidit libros 2. περὶ Γραφικῆς καὶ χημάτων, de Pictura et siguris, teste Suidâ. Sed hi iniuriâ temporum deperditi sunt. Rodolfius, scripsit Vitas Pictorum. Theophanes περὶ Γραφικῆς, i. e. de Arte Pingendi, laudatur Laertio in Aristippo. Sed hoc opus, ut et plurima alia, temporis spolium est. Varro, ex Latinis, imagines praestantium Virorum suis quoque libris complexus legitur, apud toties memoratum Plin. l. 35. c. 11. ubi ait: Imaginum amore flagrâsse quondam, testes sunt et Atticus ille Ciceronit, editê de his volumine, et M. Varro, benignissimô inventô, insertis voluminum suorum fecunditati, non nominibus tantum 700. illustrium: sed et aliquô modô imaginibus, non passus intercidere figuras: aut vetustatem aevi contra homines valere; inventione muneris etiam Diis invidiosus etc. Ut alios omittam.